31 Mart Vakası

31 Mart Vakası

13 Nisan 1909'da (Rumi takvime göre 31 Mart 1325) İstanbul'da çıkan ve II. Meşrutiyet yönetimine karşı gerçekleşen ayaklanmadır. Olay, Türk siyasi tarihinde önemli bir kırılma noktasıdır.

Arka Plan

II. Meşrutiyet'in İlanı (23 Temmuz 1908):

• Sultan II. Abdülhamid anayasayı tekrar yürürlüğe koydu
• İttihat ve Terakki Cemiyeti güçlendi
• Hürriyet havası
• Basın özgürlüğü

Huzursuzluklar (1908-1909):

• Gelenekçiler tedirgin
• Ulema kesimi rahatsız
• Asker-sivil ilişkilerinde sorunlar
• İki kutup: Yenilikçiler vs Gelenekçiler

Ayaklanmanın Nedenleri

Dini Gerekçeler:

• "Şeriat elden gidiyor" propagandası
• Batılılaşma karşıtlığı
• Müslüman olmayan meb uslar

Askeri Hoşnutsuzluk:

• Bazı subayların görevden alınması
• Disiplin artışı
• Alaylı-mektepli subay çatışması

Siyasi Sebep ler:

• İttihat ve Terakki'nin gücüne tepki
• Sultan taraftarlarının kışkırtması
• Muhalif basının rolü (Volkan Gazetesi)

Ayaklanmanın Gelişimi

13 Nisan 1909, Sabah:

• Taşkışla'da bazı askerler isyan etti
• "Şeriat isteriz!" sloganları
• Aya Sofya'da toplanma
• Subay ve mebusların öldürülmesi

Talepleri:

• Şeriatın hükümlerinin uygulanması
• İttihat ve Terakki yöneticilerinin görevden alınması
• Bazı bakanların azledilmesi
• Alaylı subayların haklarının iadesi

Sultan'ın Tavrı:

• II. Abdülhamid ayaklanmacıları dinledi
• Sadr azam Hüseyin Hilmi Paşa istifa etti
• Tevfik Paşa sadrazam oldu
• Geçici çözüm sağlandı

Hareket Ordusu (31 Mart'ın Bastırılması)

Selanik'ten Hareket:

• Mahmud Şevket Paşa komutasında
• 3. Ordu birlikleri
• İttihat ve Terakki yanlısı subaylar
• Gönüllü fedailer

İstanbul'a Giriş (24 Nisan):

• Direniş gösterilmedi
• Ayaklanmacılar teslim oldu
• Divân-ı Harb-i Örfi (Sıkıyönetim Mahkemesi) kuruldu

Yargılamalar:

• Çok sayıda kişi yargılandı
• İdamlar gerçekleştirildi
• Sürgünler yapıldı

II. Abdülhamid'in Tahttan İndirilmesi

27 Nisan 1909:

• Meclis-i Mebusan olağanüstü toplandı
• Şeyhülislam fetva verdi
• II. Abdülhamid tahttan indirildi
• V. Mehmed Reşad tahta çıktı

Gerekçe:

• Ayaklanmayı kışkırttığı iddiası
• Anayasayı ihlal
• Kamu düzenini bozma

Sürgün:

• Selanik'e gönderildi
• Alâtini Köşkü'nde ikamete mecbur edildi
• 1912'de İstanbul'a döndü (Balkan Savaşı nedeniyle)

Sonuçlar

Siyasi:

• İttihat ve Terakki tam hakimiyeti ele aldı
• Tek parti yönetimi başladı
• Meclis'in yetkiler i arttı
• Parlamenter monarşi güçlendi

Askeri:

• Orduda tasfiyeler
• Disiplin sağlandı
• Modern eğitim sistemi

Toplumsal:

• Gelenekçi-yenilikçi çatışması derinleşti
• Basın sansürü arttı
• Muhalefet bastırıldı

Tartışmalar

Komplo Teorileri:

• İngiliz provokasyonu iddiası
• İttihat ve Terakki'nin planlı olduğu savı
• Sultan'ın rolü tartışması

Tarihsel Değerlendirme:

• Gelenekçilerin son büyük tepkisi
• Modernleşme karşıtlığının yenilgisi
• Çok partili deneyimin sonu

Kültürel Yansımalar

• Birçok romanda işlendi
• Tiyatro eserleri yazıldı
• "31 Mart" tabiri genel ayaklanma anlamında kullanıldı
• Siyasi kültürde iz bıraktı

İlginç Bilgiler

• Volkan Gazetesi yöneticisi Derviş Vahdeti idam edildi
• Ayaklanmada 6 mebus öldürüldü
• Toplam kayıp: yaklaşık 300 kişi
• Hareket Ordusu'nda Mustafa Kemal de vardı (Erkan-ı Harb Zabiti olarak)